سینماروزان: محمد گلریز برادر ناتنی اکبر گلپایگانی هرچند در سبک کاری، متفاوت با برادرش عمل کرد ولی آموزه های موسیقی دستگاهی نزد برادر بود که به همان سرودخوانی های انقلابی اش، جلوه‌ای ماندگار داد.

محمد گلریز در گفتگو با هومن ظریف در مجله اطلاعات هفتگی به ذکر خاطره‌ای پرداخته از زمانی که گلپا پیشنهاد شبی ده هزار دلاری برای اجرا را رد کرد.

گلریز به هومن ظریف گفت: حدود سی سال پیش و در اوایل دهه هفتاد یکی از مسئولان فرهنگی کیش میخواست برای گلپا کنسرت‌های بزرگی در سراسر ایران برگزار کند و از طریق من خواست به برادرم گلپا انتقال دهم ولی گلپا میخواست سنگ بزرگی بیندازد که کنسرت ندهد و در پاسخ من گفت حالا که خیلی اصرار میکنی دستمزدم را به دلار میگیرم و با شوخی گفت: شبی ده هزار دلار میخواهم!

محمد گلریز ادامه داد: من رفتم به آن مسئول گفتم گلپا شبی ده هزار دلار می‌خواهد و آن مسئول به جای آن که مخالفت کند گفت خیلی هم عالی، از ایشان بخواهید بیایند و اجرا کنند. خلاصه برنامه ریزی کردند که یک سلسله کنسرت در سراسر ایران برگزار کنند.

گلریز افزود: درنهایت که من به گلپا گفتم مشکل مالی وجود ندارد باز خندید و گفت خیر و آن‌جا بود که فهمیدم علاقه ای به اجرای کنسرت ندارد و فقط خواسته سنگی بیندازد که نشود!

محمد گلریز تاکید کرد: گلپا هرچند در ابتدای انقلاب ممنوع‌کار بود ولی بعد توانست مجوز چندین آلبوم مختلف را بگیرد و عرضه کند ولی درباره کنسرت، این میل شخصی بود که سختگیر بود و با اینکه خارج از ایران،کنسرت برگزار کرد ولی در داخل، نشد.

سینماروزان/لیلا سلمانی: هرچند در بحبوحه پیروزی انقلاب اسلامی خوانندگانی نظیر رضا رویگری و علی هاتف را داشتیم که با قطعات “ایران ایران” و “الله الله” توجهات را به خود جلب کردند ولی محمد گلریز را باید نخستین خواننده رسمی جمهوری اسلامی دانست.

به گزارش سینماروزان گلریز که در یک دهه ابتدایی انقلاب پیشتاز اجرای سرودهای انقلابی بود در سالهای اخیر کم‌کار شده است. گلریز در چرایی کم‌کاری به روزنامه صبحنو گفت: دو مافیا در ایران با قدرت بسیار زیاد وجود دارند که هیچ قدرتی حریف آن‌ها نیست؛ یکی مافیای اتومبیل و خودرو و  دیگری مافیای موسیقی. این دلالان و مدیر برنامه‌های موسیقی که حتی شاید دیدید روزی برسد که این دلالان ارشاد را هم خریدند؛ آن‌ها نفوذ دارند، پول خرج می‌کنند. به هیچ‌وجه قصد اهانت ندارم و نمی‌خواهم برچسب بزنم اما می‌خواهم بگویم انقلاب اسلامی یعنی چه؟ باید قبول داشته باشیم که انقلاب شده است یا نداشته باشیم. می‌خواهم بگویم اگر به آخرت ایمان داریم ما باید پاسخگو باشیم. جایی خطاب به مسوولان فرهنگی گفتم، باور کنید آخرتی وجود دارد که از شما سؤال می‌کنند؛ شما که مسوول فرهنگی انقلاب کشور بودید چه کردید؟ هزاران نفر از بچه‌های مؤمن و متدین داریم که از من سؤال می‌کنند چرا دیگر درباره امام سرود نمی‌خوانید؟

گلریز ادامه داد: دلیل کم‌کاری خوانندگان انقلابی اصیل همان مافیای موسیقی است. این مافیا به بعضی از مسوولان فرهنگی ما هم نفوذ کرده است. من با اکثر مسوولان مستقیم و رو در رو صحبت کرده‌ام و با اعتراض گفته‌ام که چرا به سرودهای انقلابی کمتر توجه می‌شود؟ مبنای صحبت‌های من فرمایشات مقام معظم رهبری بوده است؛ ایشان در یکی از جلسات‌شان فرموده بودند: «من از صدا وسیما گله‌مندم»؛  در مجموع با نفوذ مافیا، برخی مسوولان ما به این باور رسیده‌اند که این نوع موسیقی و رواج آن درست است؛ حال این شرایط و این نوع موسیقی را به فضای مجازی اضافه کنید؛ سکان دست ماست! چرا موسیقی ملی و سنتی‌مان  با این قدمت را تضعیف می‌کنیم؟ این موسیقی گنجینه‌ای است که وقتی آدم به آن دقت می‌کند متوجه می‌شود که از گوشه‌ها و ردیف‌های آن‌ها چه کارهایی را می‌توان خلق کرد.

گلریز با گلایه از صداوسیما گفت: به مناسبت شهادت سردار سلیمانی قطعه‌ای با عنوان «سربداران» را اجرا کردم که نتیجه کار بسیار رضایت‌بخش است و قطعه خوبی از کار درآمده است ولی پخشش نمی‌کنند. زبان‌مان مو درآورد از بس گفتیم حداقل یک کلیپ روی این کار بسازید و آن را پخش کنید. مرکز موسیقی صدا و سیما که هزینه کرده است پس چرا آن را پخش نمی‌کنید؟ طبق صحبت‌هایی که شده است قرار بر این بوده که برای سالگرد سردار سلیمانی این کار به انجام برسد؛ باور کنید کارهایی را تا به الان اجرا کرده‌ام که هنوز پخش نشده‌اند. شعر «سربداران» متعلق به دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیماست؛ موسیقی این قطعه نیز برعهده مهیار فیروزبخت  بوده که آهنگسازی کار «ای بسیج» را نیز بر عهده داشتند. قطعه «سربداران» به پیشنهاد ایشان ساخته شد. همان‌طور که اشاره کردم کار بسیار خوبی را ساختیم اما همینطور باقی مانده است.

این خواننده با اشاره به یکی دیگر از قطعات توقیفی‌اش گفت: کاری با عنوان «صبح سماء ملکوت» دارم که بسیار زیبا و شنیدنی است و در مایه بیات اصفهان کار شده است با شعری از مشفق و آهنگسازی هادی آزرم؛ جالب است بگویم این کار متعلق به زمانی است که خدمت آقای خامنه‌ای رهبر انقلاب رسیدم و ایشان دستور دادند که آن را بخوانم چراکه ایشان علاقه زیادی به شعر و مرحوم مشفق دارند؛ البته این اثر نیز هنوز پخش نشده است. قرارهایی بود تا بسیاری از کارهایی که خوانده‌ام در مراسم‌هایی رونمایی شوند که تا امروز این اتفاق نیفتاده است.

سینماژورنال: درباره محدودیت موسیقی در سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی و منتسب کردن این محدودیت به مقامات بالایی نظام حرف و حدیث فراوان است.

به گزارش سینماژورنال البته که بخش عمده این حرف و حدیثها برآمده از همان سنت شایعه پراکنی و به اصطلاح یک کلاغ-چهل کلاغ کردن برخی است که ذاتا از شایه سازی لذت می برند.

محمدعلی ابطحی که در دهه 60 در صداوسیما فعالیت داشت و البته مدتی هم مدیریت رادیو را برعهده داشته در واقعه نگاری جالبی که از فضای آن سالهای “موسیقی در رادیو” ارائه داده سعی کرده به برخی از مشکلات پیش روی مدیران رادیو در آن دوران اشاره کند.

ابطحی در این واقعه نگاری که در “اعتماد” منتشر شده از یک طرف به ماجرایی عجیب اشاره کرده درباره آلت جرم تلقی شدن کاست شجریان در آن روزگار(!) و از طرف دیگر به ادعایی مبنی بر حرام بودن شنیدن قطعه “شهید مطهر” که محمد گلریز آن را برای شهیدمطهری اجرا کرده بود.

سینماژورنال متن گفته های این مدیر سابق رادیو را ارائه می دهد:

قرار بود موسيقي كلا از راديو حذف شود

زماني كه مدير راديو تلويزيون شيراز بودم و به تهران، براي مديريت راديو نيامده بودم، قرار بود موسيقي كلا از راديو حذف شود و ماجرا را منتسب مي‌كردند به نظر امام. ماجرا را به شوراي سرپرستي وقت منتقل كردم و از آن جلوگيري شد. بعد از استقرار در راديو، اولا تصميم گرفتيم كه تكليف سرودهايي كه با طبل و سنج ضبط شده و قرار بود كه فقط آنها از راديو پخش شوند را روشن كنيم. تصميم گرفتيم آنها را فقط در روزهاي عزا پخش كنيم.

موسيقي‌اي كه براي حذفش فشار آورده مي‌شد، فقط سرودهاي توليد شده پس از انقلاب بود!!!

دوستان گروه موسيقي راديو تلاش كرده بودند وتمام سرودهاي راديو را با طبل وسنج ضبط كرده بودند و نبايد زحمات‌شان هدر مي‌رفت. اگر چه مي‌شد حدس زد كه آنها هم به وقت توليد، به خاطر آنكه مي‌دانستند قرار است موسيقي از راديو حذف شود، چقدر دلخور بوده‌اند. فشارهاي بعد از آن روي صدا و سيما از سوي نيروهاي سنتي وارد شد كه موسيقي حذف شود، زياد شد. باز هم تذكر مي‌دهم موسيقي‌اي كه براي حذفش فشار آورده مي‌شد، فقط سرودهاي توليد شده پس از انقلاب بود كه با آلات موسيقي نواخته شده بود. مضامينش هم همه در مورد جنگ يا مفاهيم انقلابي بود و خوانندگانش هم عمدتا آقايان گلريز و مهرداد كاظمي و قره‌باغي و دوستان پيشكسوتي بودند كه صداي مجاز داشتند.

کاست شجریان به عنوان آلت جرم از راننده گرفته شد

موسيقي خارج از راديو هم در آن فضا واقعا جرم تلقي مي‌شد. خودم شاهد بودم كه اتومبيلي را وقتي گشت‌ كميته انقلاب اسلامي متوقف كرد و صاحب آن در داخل ماشين در حال شنيدن شجريان بود، نوار كاستش به عنوان آلت جرم از راننده گرفته شد. فضاي بعد انقلاب بود كه به خصوص در مساله موسيقي يك سردرگمي عجيبي بود. نسل امروز حتما اين نوشته‌ها را با تعجب مي‌خوانند. توقع خيلي‌ها از جامعه انقلابي و متدين آن روز اين بود كه موسيقي كلا حذف شود. دوستان قبل از من هم كار خلاف عرفي نمي‌خواستند انجام دهند.

حتی با سرود “کجایید ای شهیدان خدایی” هم مشکل داشتند

يك بار تازه در گروه موسيقي، راديو سرود “كجاييد‌ اي شهيدان خدايي” را با اجراي جديد و متفاوتي توليد كرد. فكر كنم با صداي مهرداد كاظمي بود و تا سال‌ها پيش در تلويزيون هم با تصوير موج‌هاي دريا پخش مي‌شد. ايام جنگ بود وهمه اخبار مي‌شنيدند تا از اوضاع جبهه‌ها مطلع شوند، براي تشويق دوستاني كه اين كار را توليد كرده بودند، كلي پز داديم و پنج دقيقه به خبر ساعت ۱۴ آن را پخش كرديم كه شنونده بيشتري داشته باشد.

وسط‌هاي خبر بود كه تلفن سياسي زنگ زد. تلفن سياسي مخصوص مسوولان بود كه مستقيم خودشان زنگ مي‌زدند. جواب دادم. يكي از اعضاي شوراي سرپرستي بود كه قرابتي هم با دفتر حضرت امام داشت. خيلي دلسوزانه گفت، در مورد موسيقي خيلي تندش كرديد. حداقل اين سرود را با اين موسيقي (كه كمي متفاوت با روند موسيقي‌هاي ديگر بود) نزديك اخبار كه همه مسوولان و متدينين گوش مي‌كنند نبايد پخش مي‌كرديد.

 سرود “ای شهید مطهر” را به عنوان مصداق موسيقي حرام ذكر كرده بودند

ما مقاومت مي‌كرديم. تا اينكه از قول آقاي حاج محمود لولاچيان كه از اخيار بازار بود و ما هم رابطه خانوادگي با ايشان از سال‌هاي دور داشتيم، معروف شد فتوايي از امام مبني بر حرمت كلي موسيقي گرفته است با ايشان تماس گرفتم و ديدار كرديم. آقاي لولاچيان كه يك مدتي رييس سازمان حج هم شدند، گفتند به مناسبتي خدمت امام رفته بودند. نوشته‌اي از بازاريان متدين كه بر سر موسيقي خيلي حساس بودند را خدمت امام بردند و توضيح دادند كه موسيقي چنين و چنان است و نظر ايشان را درباره موسيقي پرسيده بودند. در آن ايام به يادبود شهادت مرحوم مطهري سرودي ساخته شده بود به نام ‌”اي شهيد مطهر”. آن هم نسبت به سرودهاي آن دوران كمي متفاوت بود. مضمونش البته در مورد شهيد مطهري بود. آقاي لولاچيان روي اين سرود هم تاكيد داشت كه به عنوان نمونه و مصداق يا در نامه نوشته بود يا به امام گفته بود. امام نيز بنا به ادعاي آقاي لولاچيان همانجا نوشته بودند: موسيقي به صورت كلي حرام است و سرود مرحوم مطهري را هم به عنوان مصداق موسيقي حرام ذكر كرده بودند. اين ادعاي آقاي لولاچيان بود. گفت كه احمدآقا مطلع شده بود كه چنين چيزي از امام گرفته‌ايم و دم در آمد و كاغذ را از ما گرفت و ادعا داشت كه نظر امام اين بوده است.

امام(ره) كه مرتب راديوشان روشن بود، ممانعتي نمي‌كردند

اين البته يك ادعا بود. از سوي ديگر ما مي‌ديديم كه در تلويزيون موسيقي پخش مي‌شود و امام(ره) كه مرتب راديوشان روشن بود، ممانعتي نمي‌كنند. خبر ادعاي آقاي لولاچيان خيلي در سطح متدينين پخش شد و فشار روي راديو تلويزيون زياد شد. براي حل اين مشكل دفتر امام تصميم گرفت اين مساله را به نحو عملي پاسخ گويد.

در آن ايام امام(ره) ملاقات‌هاي عمومي زيادي نداشت. هفته‌اي يك‌بار فقط خانواده شهدا به ديدارشان مي‌رفتند و فقط آقاي كروبي به عنوان رييس بنياد شهيد شركت‌كنندگان را معرفي مي‌كرد. امام(ره) هم بلند مي‌شدند و دست تكان مي‌دادند. در اخبار هم فقط تصوير نشان مي‌دادند و اسامي خانواده شهدا را گوينده خبر مي‌خواند و از صحبت‌هاي آقاي كروبي با صداي خودش چيزي پخش نمي‌كردند.

در ارديبهشت آن سال ايام شهادت مرحوم مطهري، آقاي محمدعلي انصاري از دفتر امام(ره) زنگ زد كه فردا امام(ره) ديدار دارند و براي رفع شبهه از امام(ره) اجازه گرفتيم كه سرود مرحوم مطهري را نوازندگان با آلات موسيقي‌اش جلوي امام بنوازند.

اي امام(ره) همين سرود شهيد مطهري را كه شما آن را شنيديد، از سوي يك عده مرتجع و متحجر حرام اعلام شده

ما دست به كار اعزام گروه بوديم كه حفاظت امام اعلام كرد امكان بازرسي وسايل را در آن فرصت كم در آن شرايط سخت تروريستي داخل كشور نداريم. آقاي انصاري از من خواست فردا به حسينيه جماران بروم. تا امام روي جايگاه‌شان نشستند، قبل از صحبت آقاي كروبي، از بلندگوي حسينيه با نوار سرود‌ “اي شهيد مطهر” به‌طور كامل پخش شد. بعد هم آقاي كروبي به جاي اينكه فقط خانواده شهدا را معرفي كند، خطاب به امام در اين مضامين مطلبي گفت كه: ‌اي امام(ره) همين سرود شهيد مطهري را كه شما آن را شنيديد و شنيدن آن را اشكال نمي‌كنيد، از سوي يك عده مرتجع و متحجر اعلام شده كه حرام است.

شب هم بر عكس هميشه اين بخش صحبت آقاي كروبي را تلويزيون در خبر پخش كرد كه راه بر هر شبهه‌اي بسته شود و اين كار در آن شرايط گام بزرگي بود براي باز شدن فضاي موسيقي. اين واقعيت‌هاي آن دوران است. به همين دليل اگر در آن فضا واقعا نظرات راهگشاي امام خميني نبود و از راديو و تلويزيون و پخش موسيقي‌هاي حلالش حمايت نمي‌كردند، معلوم نبود كه متحجران چه بر سر موسيقي مي‌آوردند.