سینماروزان/تینا جلالی: فیلم “بازمانده” سال ۷۴ ساخته شد و مديريت وقت سينمايي -مهدی فریدزاده-اجازه اكران فيلم را در جشنواره نداد و بعد هم فيلم توقيف شد تا سال ۷۵ يعني يكسال اين فيلم توقيف بود تا اينكه سال ۷۵ اتفاقاتي افتاد كه جاي تعريف آن اينجا نيست چرا كه طولاني است و زمان مي‌برد.

منوچهر محمدی تهیه‌کننده باسابقه سینما با بیان مطلب فوق به روزنامه اعتماد گفت: در سال ۷۵ با تغيير مديريت‌ها -حضور عزت ضرغامی در معاونت سینمایی-قرار شد “بازمانده” در جشنواره فجر حضور داشته باشد من خاطرم هست كه آن زمان آقاي جمال اميد جزو كادر اصلي جشنواره بودند، بعد از اينكه نامزدها توسط هيات داوران مشخص شد، مرسوم بود كه آقاي اميد به عوامل زنگ مي‌زدند و اطلاع مي‌دادند كه مثلا اين فيلم در رشته‌هايي كه كانديد شده احتمال برنده شدن را دارد ايشان با من تماس گرفتند و گفتند نظر داوران اين است كه فيلم بازمانده تقريبا شانس قطعي بهترين فيلم‌نامه و بهترين كارگرداني را دارد چهار جايزه براي فيلم بازمانده قطعي است و تماس‌شان به اين دليل بود كه خانم سلما مصري از سوريه به ايران بيايند و در مراسم اختتاميه باشند و بتوانند جايزه را بگيرند ما هم تلاش كرديم اما وقت تنگ بود و ايشان عذرخواهي كرد در زمان محدود نمي‌تواند بيايد.

منوچهر محمدی ادامه داد: شب اختتاميه كه ۲۲بهمن بود و مراسم در سالن همايش‌هاي صداوسيما برگزار مي‌شد خواستيم وارد جشنواره شويم. مشاورين آن دوره معاونت سينمايي با عجله پيش من و آقاي داد آمدند و گفت كه براي شما خبر بد دارم. در آخرين لحظه مديريت وقت سينمايي با هيات داوران صحبت كرده و خلاصه قرار بر اين شد كه نه جايزه بهترين فيلم و بهترين فيلم‌نامه و نه جايزه‌ و نه حتي جايزه بازيگري به اين فيلم ندهند و صرفا به جايزه ويژه هيات داوران اكتفا كنند.

این تهیه‌کننده افزود: اينها فقط نمونه است و خواستم بگويم كه “بازمانده” از آثار شاخص و قابل اعتناي سينماي ايران بود اينگونه با كم‌مهري مواجه شد در حالي كه به نظر مي‌آمد فيلم بازمانده و مفاهيمي كه در آن فيلم مطرح است حتي جايگاه فيلم از نظر فني تكنيكي و هنري، در جايگاه بالايي از جشنواره قرار بگيرد. اين از مواردي بود كه در جشنواره فجر اتفاق افتاده، از اين دست اتفاقات سال‌هاي بعد و بعدترش هم بوده كه قطعا من در جريان نيستم.

محمدی با ذکر خاطره ای دیگر گفت: وقتي فيلم «از كرخه تا راين»-در دوران مدیریت محمد بهشتی- توسط ما و جناب حاتمي‌كيا ساخته شد، آن سال اساسا كار آقاي حاتمي كيا ديده نشد با اينكه آن فيلم نسبت به زمان خودش جلوتر، نوآورانه و فيلم تازه‌اي بود ساختش هم كار دشواري بود. به لحاظ ماندگاري «از كرخه تا راين » از فيلم‌هاي ماندگار حوزه دفاع مقدس است. با اينكه آن سال رييس هيات داوران، شهيد آويني بودند كه درنهايت منجر شد به نامه معروفي كه آقاي آويني به آقاي حاتمي‌كيا نوشته بودند، به‌طور خلاصه بگويم در آن نامه توضيح داده بودند كه شان شما فراتر از سيمرغ است، اينها همه مواردي است از باب مثال يادآوري مي‌كنم.

محمدی تاکید کرد: مي‌خواهم بگويم متاسفانه سيستم داوري مثل سيستم فوتبال «وي‌اِي‌آر» نداريم تا ببينيم داورها چگونه تصميم مي‌گيرند، (مي خندد) معمولا آخرين حرفي كه زده مي‌شود اين است كه اين هيات داوران سليقه‌‌اش اينگونه بوده و اگر هيات داوران ديگري بود سليقه و نظر ديگري داشت. البته اين را بگويم كه در جشنواره‌هاي معتبر جهان هم‌ چنين اتفاقي مي‌افتد و گاه رويكردهاي سياسي و نكاتي از اين دست باعث مي‌شود به فيلمي كه استاندارد صد درصد قابل تعريف نداشته باشد شامل اين ماجرا مي‌شود.

سینماروزان/حامد مظفری: با وجود آن که مقادیری فیلم و سریال متمرکز بر امام خمینی(ره) تولید شده و سعی همه سازندگان نیز لابد ادای دین کامل به امام بوده با این حال همچنان دراماتیک‌ترین نماهای مرتبط با ایشان را باید دقایقی کوتاه از فیلم ماندگار ابراهیم حاتمی‌کیا دانست.

حاتمی‌کیا زمانی که در اوج انرژی قرار داشت “از کرخه تا راین” را به تهیه‌کنندگی سیف‌الله داد ساخت. فیلمی که ظاهرا قصد داشت سرنوشت متفاوت چند جانباز شیمیایی با دیدگاه متضاد را روایت کند و آن قدر خلوص داشت که مخاطب نه تنها با قربانی اصلی فیلم که با قربانی اپوزیسیون‌ی که مورد تایید حاکمیت نیست، شاید بیش از نفر اول، ارتباط میگرفت.

حاتمی‌کیا در سکانس‌های تراژیک “از کرخه تا راین”، لحظاتی را تصویر می‌کرد که جانباز عاشق امام وقتی بینایی اش را به دست می‌آورد تنها چیزی که از خواهرش میخواهد، نمایش فیلمی از تشییع حماسی امام خمینی(ره) است. لحظاتی دردناک که نه فقط اشک از چشمان جانباز که اشک مخاطب را جاری می‌کند…

خلوص حاتمی‌کیا و علقه‌های قلبی خودش به امام(ره) باعث شده آن چند دقیقه “از کرخه تا راین” بیش از فیلم‌ها و سریال‌هایی که کل زمان خود را به زندگی امام اختصاص داده اند، جذابیت داشته باشد. شاهدی دیگر بر این مدعا که در این جغرافیا، اینکه مستقیم به قدسیان بپردازیم، جواب نمی‌دهد و بهترین روند، ادای احترام حوالی بزنگاه داستان و به گونه ای کاملا غیرمستقیم است. قاعدتا لازم هم نیست که باز از “روز واقعه” یاد کنیم و در مرتبه ای دیگر “مختارنامه” که هیچ کدام مستقیم به سراغ سیدالشهداء(ع) نرفتند ولی ماندگارتر از آنهایی شدند که می‌خواستند مستقیم‌گویی کنند.

سازندگان آثاری نظیر “سال‌های حادثه”، “آفتاب و زمین”، “صنوبر”، “روح الله”، “یازده دقیقه و سی ثانیه” و “فرزند صبح” همه سعی بر ابراز ارادت به امام(ره) داشته‌اند ولی کاری که حاتمی‌کیا در همان ده دقیقه‌ی “از کرخه تا راین” کرد، با فاصله‌‌ای بعید در بالا ایستاده! اینکه پروژه “فرزند صبح” بعد از سالها هنوز نتوانسته اکران گردد شاید به دلیل همان ورود مستقیم به زندگی امام باشد که لااقل در آن نسخه جشنواره فجر۲۹ جواب نداده بود و یاللعجبی گذاشته بود برای کارگردانی که زمانی فیلمنامه مستقیم “تختی”علی حاتمی را کنار گذاشته بود و غیرمستقیم پرداخته بود به زندگی جهان پهلوان!؟ اشتباهی که در “صبح اعدام” اصلاح شد و افخمی به‌جای روایت کرونولوژیک فقط بر دو ساعت انتهایی عمر طیب حاج رضایی تاکید داشت و آن هم بیشتر از زاویه نگاه اسماعیل رضایی و با حداقل حضور طیب!

سینماروزان/مسعود احمدی: سالها بعد از ساخت فیلم از کرخه تا راین همچنان این فیلم در کنار آژانس شیشه‌ای جزو آن دسته از آثار ابراهیم حاتمی‌کیا به شمار می‌روند که خلوص بالایی دارند.

اصغر نقی‌زاده که سالها بازیگر ثابت آثار حاتمی‌کیا بود و ازجمله در فیلم از کرخه تا راین بازی کرده بود، به تازگی از حذف سکانس آبی این فیلم علیرغم دردسرهای بالا برای فیلمبرداری آن گفت.

اصغر نقی زاده در برنامه شب نشینی شبکه جام جم  گفت: در سکانس نسخه طولانی فیلم «از کرخه تا راین» علی دهکردی در کنار رودخانه ایستاده بود. کودکی توپ را به سمت او پرتاب می‌کند و علی دهکردی در فیلم درون آب می‌افتد.

نقی‌زاده ادامه داد: دهکردی علاقه ای به اجرای اين سکانس نداشت و برای فیلمبرداری آن صحنه خواستیم بدلکار بیاوریم اما بدلکار آلمانی از ما درخواست‌ مبلغ بسیاری کرد. ابراهیم حاتمی‌کیا از من پرسید که آیا صحنه پریدن در آب را بازی می‌کنم؟! من نیز قبول کردم؛ مسئول هماهنگی‌ها و تهیه‌ کنندگی در آلمان خواست تا من را بیمه کند اما من به دلیل بالا رفتن هزینه قبول نکردم.

این بازیگر سینما و تلویزیون گفت: برای برداشت این سکانس چهار برداشت گرفتیم و هر بار من به درون رودخانه می‌پریدم تا بتوانیم به خوبی فیلم را تولید کنیم. در آن فیلم کاملا با جان و خون و دل بازی کردیم و به همین دلیل آن سکانس بسیار خوب ساخته شده بود ولی حیف که از نسخه نهایی حذف شد.

نقی‌زاده درباره سکانس‌های ماندگار از کرخه تا راین اظهار کرد: اگر می‌خواستم سکانسی از فیلم‌هایم را انتخاب کنم سکانس «دلم می‌خواد در رکابت باشم، بگی بخون می‌خونم، بگی برقص می‌رقصم» را انتخاب می‌کنم؛ چرا که بسیار برای من ماندگار است و آن را از شب‌های دفاع مقدس الهام گرفتم. در جنگ پیش از هر عملیات افراد از هم حلالیت می‌طلبیدند و من نیز این سکانس را از آن حس و حال الهام گرفتم.