سینماژورنال: شهرام شاه‌حسینی کارگردان جوان امسال “خانه دختر” را در جشنواره داشت که به واسطه شانتاژ رسانه های افراطی در داوری به آن توجه نشد.

شاه حسینی به تازگی در گزارشی که به بهانه بررسی عملکرد مدیریت سینمایی دولت جدید در “شرق” انجام شده سخن گفته است و جالب اینکه در این گفتگو به صراحت از این می گوید که دولت فعلی در سیاستهای فرهنگی فرق چندانی با دولت قبلی ندارد.

به گزارش سینماژورنال این کارگردان درباره شرایط سینما در سال٩٣، می‌گوید: «حقیقت این است که من هم مثل بسیاری از سینماگران به آینده سینما در دولت جدید خوشبین بودم؛ به‌خصوص که در چهارسال گذشته فیلمی نساختم نه به این دلیل که نتوانستم، بلکه به این دلیل که فضا به‌گونه‌ای بود که تنها برخی افراد خاص می‌توانستند، فیلم بسازند و قطعا لابی‌هایی باید وجود داشته باشد.»

بدون هیچ اصلاحیه ای “خانه دختر” ساخته شد اما داوری نشد

او ادامه می‌دهد: «سال گذشته قبل از روی‌کارآمدن دولت جدید، برای گرفتن پروانه ساخت فیلم «خانه‌دختر» اقدام کردم و آن را رد کردند و خواستند با مشورت شخصی از شورای پروانه ساخت، فیلمنامه تغییراتی داشته باشد که چون من و فیلمنامه‌نویس کار آن فرد را شایسته اظهارنظر درباره کار نمی‌دانستیم، این اتفاق نیفتاد و منتظر دولت جدید ماندیم و بدون هیچ اصلاحیه‌ای فیلم ساخته شد و قبل از جشنواره پروانه گرفت، اما در کمال ناباوری داوری نشد.»

دولت فعلی بحاظ سیاستگذاری فرهنگی با دولت قبل تفاوتی نکرده است

شاه‌حسینی می‌افزاید: «ماجرای ساخت فیلمم را گفتم تا به اینجا برسم که اساسا دولت فعلی با دولت قبل به لحاظ سیاست‌گذاری‌های فرهنگی تغییری نکرده است، مدام آمار و ارقام ارایه می‌شود و بی‌احترامی به خانواده سینما زیاد شده است و به‌قول‌معروف سیستم ارباب‌ورعیتی در سینما حاکم و رسیدگی به امور فرهنگی به کسانی سپرده شده است که انگار سینما را بیشتر و بهتر از اهالی سینما می‌شناسند و این اتفاق بدی است.»

چشم انداز روشنی نمی بینم

او درباره آینده خود در سینمای ایران اضافه می‌کند: «من برای سینما طی سال‌های آینده چشم‌انداز روشنی نمی‌بینم، این حرف به معنی تاریک‌دیدن نیست اساسا چیزی نمی‌بینم. شاید بهترین راه این بود که ابتدا مردم را با سینما آشتی دهیم و بعد به سایر مسایل سینما رسیدگی کنیم که این اتفاق هم نیفتاد.»

سینماژورنال: یکی از خوش ساخت ترین درامهای سینمایی جشنواره سی و سوم “خانه دختر” بود. فیلمی که به دلیل سوژه ملتهبش از فهرست جوایز نهایی جشنواره خارج شد تا مبادا حاشیه ای دامنگیر مدیران جشنواره شود.

شاه حسینی که در این فیلم داستان تراژیک دختری جوان را بازگو میکند که تردید خانواده نامزدش به دوشیزگی وی، اتفاقی مرگبار را برای وی رقم می‌زند در یادداشتی که برای “فیلم” نگاشته نکات جالبی را درباره چگونگی ورودش به سینما بیان کرده است.

به گزارش سینماژورنال شاه حسینی ابایی نداشته از اینکه از ترس و واهمه ای بگوید که به هنگام تجربه اولین و آخرین تجربه بازیگری به سراغش آمد و البته همین واهمه بود که باعث شد او به سمت کارگردانی بیاید.

صلات ظهر یا ماجرای نیمروز!

شهرام شاه حسینی درباره اولین تجربیاتش از فیلم دیدن در سینما چنین روایت می کند: آقاجون مرا برد سینما؛ هفت سالم بود. سینما چرخ و فلک؛ ته آریانا. فیلم “ماجرای نیمروز”. روی پلاکاردش نوشته شده بود “صلات ظهر”. چه عجیب بود، چه پرده بزرگی!

خیلی کارها را امتحان کردم؛ از لوسترسازی تا میوه فروشی!

او در ادامه یادداشتش می نویسد: چه جادویی، چه عظمتی. از آن سالها تا الان خیلی می گذرد و من خیلی کارها کردم. خیلی شغلها را امتحان کردم و درس خواندم. البته درس سینما نخواندم. موزاییک سازی، لوسترسازی، تراشکاری، نجاری. چند وقت سرچهارراه گلوبندک شاگرد میوه فروشی بودم. چند وقت آرایشگری کردم ولی همیشه یک چیزی بهم میگفت: نه آنچه میخواهی این چیزها نیست. اصلا نیست.

بعد از 20 جلسه تمرین با کیانیان رعشه گرفتم

به گزارش سینماژورنال شاه حسینی که فریفته سینما شده بود ترجیح داد با بازیگری وارد این حرفه شود. خودش می نویسد: مدتی بعد عشق بازیگری شدم. سیامک شایقی این فرصت را بهم داد که در فیلمی باشم که قرار بود با ساخته شدنش پاچینوی ایران(!!!) وارد شود. بعد از حدود 20 جلسه تمرین با رضا کیانیان در فیلم “مادرم گیسو” فیلمبرداری قسمت من شروع شد. بوق دوربین “بی ال4” بهرام بدخشانی که به صدا درآمد رعشه گرفتم. چهار ستون بدنم لرزید. غش و ضعف و آب قند و خلاصه زکی…! حالا نقش چه بود؟ قرار بود در پس زمینه تصویر کیانیان، تخمه بشکنم.

بعد از “سگ کشی” تازه فهمیدم دکوپاژ یعنی چه…

شاه حسینی بعد از تلاش ناموفق برای بازیگر شدن به وادی کارگردانی و البته دستیاری روی می آورد. او درباره این دوران چنین نگاشته است: دیدم، نه سینمای ما پاچینو نمیخواهد. گفتم اگر رییس، کارگردان است پس میخواهم کارگردان شوم. دستیار مرحوم ملاقلی پور شدم و بعدتر سیامک شایقی، محمدعلی طالبی، مهران غفوریان، مرحوم رضا صفدری، بهرام بیضایی، بهمن قبادی و دیگران. بعد از “سگ کشی” تازه فهمیدم دکوپاژ یعنی چه.

لطف جیرانی و فرحبخش بود که باعث شد فیلمساز شوم

این کارگردان جوان که ابتدای فعالیت بلند سینمایی اش چند کمدی بفروش ساخته بی آن که از گذشته خود ابراز ندامت کند با احترام از کسانی یاد میکند که شرایط تولید این کمدیها را فراهم کردند. شاه حسینی می نویسد: بعد از چند فیلم کوتاه “کلاغ پر” را ساختم و بعد جیرانی معرفی ام کرد به فرحبخش. “زنها فرشته اند” و “آقای هفت رنگ” را با حسین فرحبخش ساختم…فقط لطف جیرانی و فرحبخش بود که باعث شد فیلمساز شوم.

به شهبازی گفتم طلبم را بده/شایسته پول فیلم را یکجا از جیب خودش داد

شاه حسینی درباره پیدا کردن فیلمنامه درجه یک “خانه دختر” هم چنین می نویسد: پارسال رفتم سراغ پرویز شهبازی و گفتم: طلبم را بده. گفت چه طلبی؟ گفتم: مگر راجع به من به برادرزاده ات نگفته بودی که از خیلیها بهتر هستم. گفت: چرا، گفتم: پس بده یک قصه خوب. کمی نگاهم کرد و “خانه دختر” را بهم داد. محمد شایسته خیلی خوب فیلمنامه را فهمید و پول فیلم را یکجا از جیبش خرج کرد و فیلم را تهیه کرد.

“خانه دختر” مَرکبی چالش برانگیز است

شهرام شاه حسینی با اشاره به سوژه های تکراری فیلمهای اجتماعی، بطور غیرمستقیم علاقه خود به سوژه ملتهب “خانه دختر” را بیان میکند. وی در این باره می نویسد: معتقدم در یکی دو دهه اخیر سینمای اجتماعی ما سطحی نگرتر از دیگر ژانرها و گونه های سینمایی شده است. ورود به معضلات جوانان، ناهنجاریهای اجتماعی، اعتیاد، ملودرامهای آغشته به اشک و آه، خیانت و موضوعاتی از این دست نمی‌تواند جان کلام فیلم اجتماعی را بیان کند. “خانه دختر” را ساختیم که این خود نیز مرکبی چالش برانگیز و پرمخاطره است.

رعنا آزادی‌ور که در “خانه دختر” در قالب دختری ایفای نقش کرده که به دلیل سوء‌ظن خانواده نامزدش نسبت به دوشیزه بودن وی مسیر زندگیش عوض می‌شود می‌گوید: به دليل فيلم‌هاي قبلي كه شاه‌حسینی ساخته بود تصوير خوبي از فيلمسازي‌اش در ذهنم نداشتم. در ابتدا از تجربه كار با شهرام شاه‌حسيني كمي مي‌ترسيدم اما از همان روز اولي كه براي صحبت به دفترش رفتم به قدري پر انرژي و تكليفش با خودش مشخص بود كه براي من همه‌چيز تمام شده بود!

سینماژورنال: به جرأت میتوان گفت گزنده ترین فیلم جشنواره امسال فجر “خانه دختر” بود؛ فیلمی که البته حساسیت برانگیز بودن سوژه اش سبب ساز آن شد که هیات داوران جشنواره جرأت این را نداشته باشد که حتی در یکی از رشته های فرعی فیلم را کاندیدا کند.

با این حال آنچه درباره این فیلم حائز اهمیت است دغدغه مند بودن فیلمنامه نویس و البته اجرای درست کارگردان از این دغدغه هاست. این دغدغه مندی حتما می تواند “خانه دختر” را به یکی از گزینه های فروش بالای سینمای 94 بدل کند؛ البته اگر افراطیون بگذارند!

به گزارش سینماژورنال رعنا آزادی ور بازیگر اصلی و شهرام شاه حسینی کارگردان اثر در تازه ترین گفتگوی خود درباره “خانه دختر” نکات جالبی را درباره درونمایه کار و نگاهشان به سینمای اجتماعی بیان کرده اند. در این گفتگو که سمانه فراهانی در “اعتماد” آن را ترتیب داده با هوشمندی تمام کمترین نکته ای درباره حساسیت برانگیز بودن سوژه فیلم بیان نشده است اما آزادی ور به صراحت از این گفته که به واسطه سوابق شاه حسینی در تجاری سازی در ابتدا از بازی در فیلم واهمه داشته است.

از کار با شاه حسینی می ترسیدم

آزادی ور که در “خانه دختر” در قالب دختری ایفای نقش کرده که به دلیل سوء ظن خانواده نامزدش نسبت به دوشیزه بودن وی مسیر زندگیش عوض می شود می گوید: در ابتدا از تجربه كار با شهرام شاه‌حسيني كمي مي‌ترسيدم اما از همان روز اولي كه براي صحبت به دفترش رفتم به قدري پر انرژي و تكليفش با خودش مشخص بود كه چه مي‌خواهد براي من همه‌چيز تمام شده بود به اين معنا كه من با هر آدمي كه با اين پتانسيل به من پيشنهاد بازي دهد در فيلمش حضور خواهم داشت. من هميشه اين شانس را داشته‌ام كه با كارگردان‌هاي خوب سينمايي كار كنم در اين فيلم هم با چيزهايي كه من سر صحنه از شهرام ديدم واقعاً خوشحالم كه در فيلمش حضور داشتم.

اطمینان شاه حسینی به “خانه دختر” باعث شد همه ترسهای من از بین برود

به گزارش سینماژورنال آزادی ور در توجیهات دلایل واهمه اش از همکاری با شاه حسینی بیان می دارد: به دليل فيلم‌هاي قبلي كه شاه حسینی ساخته بود تصوير خوبي از فيلمسازي‌اش در ذهنم نداشتم. من فيلم‌هاي كوتاهش را نديده بودم و بعدها فهميدم كه فيلم‌هاي او در عرصه كوتاه توقعي در ذهن منتقدان ايجاد كرده بوده و از آثار سينمايي‌اش توقع ديگري داشته‌اند. او قرار بوده به سينما بيايد و كار ويژه‌اي كند اما بنا به شرايط موجود وارد حوزه ديگري از فيلمسازي شده است. اما به هر حال به دليل اطميناني كه براي ساخت «خانه دختر» داشت همه ترس و واهمه‌هاي من از بين رفت. چون مي‌داند كه حتي موقع گرداندن بازيگران چه مي‌خواهد.

ممکن است بازی ویژه ای نداشته باشم

این بازیگر می افزاید: من كه نقشي نه چندان بزرگ در اين فيلم داشتم همه تلاش و انرژي‌ام را براي آنچه شاه‌حسيني مي‌خواست، گذاشتم و معتقدم ممكن است بازي ويژه‌اي نداشته باشم اما آنچه در توانم بود و خواسته شد را ارايه كردم. مطمئنم نتيجه قابل قبولي دارد. اين فيلم را بسيار دوست دارم و فكر مي‌كنم در سال آينده سينماي ايران فيلم موفقي باشد.

سینماژورنال: بحث درباره درگیریهایی که جوامع در حال گذار با سنّت دارند همواره محل تامل جامعه شناسان بوده است و البته که این بحثهای جامعه شناسانه هر قدر که ممیزی اجازه میداده راهی به سینما هم پیدا کرده است.

به گزارش سینماژورنال با این حال اغلب سینماگران ما و بخصوص آن دسته از سینماگران متعلق به جریانهای شبه روشنفکرانه ما وقتی به سراغ نمایش این درگیریها رفته اند تا توانسته اند کوشیده اند سنّتها را به گونه ای زننده و حذفی مورد واکاوی قرار دهند.

یکی از نمونه های متاخر چنین نگاهی را در “خانه پدری” کیانوش عیاری دیدیم که کارگردان به غیرانسانی ترین شکل ممکن و با به توسل به پورنوگرافی شکنجه به زعم خود به نقد رفتارهای بنیادگرایانه ناشی از جهالت می پرداخت؛ با این حال ابزار نادرستی که برای بیان نقد به کار گرفته بود نه تنها به زدگی مخاطب منجر میشد که مشکلات فراوان و حل ناشدنی را هم بر سر اکران فیلم قرار داد.

مشکل اینجا بود که برای نقد پدیده ای چون خشونتهای ناموسی، عیاری متوسل به خشونت شده بود در صورتی که اگر نقد چنین پدیده ای به گونه ای غیرمستقیم و با بردن مخاطب به دل اثرات برآمده از خشونت شکل میگرفت نه فیلم مشکل ممیزی پیدا میکرد و نه تماشای آن زجرآور میشد.

باز هم قتل دختر است که گره ایجاد میکند

“خانه دختر” تازه ترین فیلم شهرام شاه حسینی بلحاظ سوژه ای بی شباهت با “خانه پدری” نیست. اینجا هم قتل یک دختر است که گره اصلی را رقم میزند و با پیشبرد قصه است که مشخص میگردد سوق دادن دختر به قتل یا شاید هم خودکشی برآمده از اثرات خشونتی بوده که ساعاتی پیش از ازدواج به او تحمیل شده!

فیلمِ ژانر

این درام به واسطه لحن روایی غیرمستقیمی که برای کندوکاو آثار خشونت طلبی در زندگی یک دختر جوان بکار میگیرد خیلی راحت و بدون دغدغه های ناشی از تماشای نماهای سبوعانه، مخاطب را نگران حال دخترانی می کند که با اتهامات مختلف ناموسی دست به گریبانند.

فارغ از این پرداخت غیرمستقیم سوژه، “خانه دختر” یک ویژگی دیگر هم دارد و آن هم اینکه فیلمِ ژانر است؛ پرویز شهبازی خیلی خوب سوژه بکرش را در دل یک درام ماجرایی پرکشش قرار داده و شاه حسینی نیز اجرای بی نقصی از این درام ماجرایی ارائه داده است.

کلاس درسی برای آنها که مدام از ممیزی گله میکنند

“خانه دختر” بلحاظ پرداخت دقیق یکی از دردهای اجتماع ما میتواند کلاس درسی باشد برای فیلمسازانی چون عیاری که مدام بدبختیهای خود را به ممیزی نسبت میدهند. “خانه دختر” با ظرافت تمام در نزدیکی ممیزی حرکت میکند اما سعی میکند با حرمت گذاشتن به ممیزیهای اخلاقی سینمای ما کاری کند که یک مخاطب متدین نیز به اندازه یک مخاطب لاقید از تماشای فیلم لذت ببرد.

 الگویی برای آسیب شناسی تصویری معضلات جامعه در حال گذار ایران

زوج شهبازی-شاه حسینی کاری کرده اند که میتواند الگویی باشد برای ساخت فیلم درباره معضلات ناشی از درگیریهای سنّت و مدرنیته در جامعه در حال گذار ایران. شناخت دقیق سوژه و سپس راه اندازی آن در سینمای ژانر یکی از بهترین راههای تولید تصویرسازیهای هدفمند از دردهای اجتماع است. امید که در سالهای آینده هم از شهبازی و هم از شاه حسینی بیشتر ببینیم.