پشت پرده توقیف سریال “تاسیان” چیست؟
سینماروزان/حامد مظفری: توقیف سریال “تاسیان” عجیب که نیست، انگار این روال ساختار ساترا شده که هرازگاه و برای قدرت‌نمایی هم که شده حکم به توقیف و تعلیق می‌دهد. چندی پیش سریال “غربت” و برنامه “جوکر” گرفتار توقیف و تعلیق شدند و قبل‌تر از آنها “سقوط” و “رهایم کن” ولی درنهایت مشکلات حل شد و همه اینها ارائه شدند.
روال توقیف چندان عجیب نیست منتها در ساختار سینمایی وزارت ارشاد، معاونت نظارتی وجود دارد که قبل از عرضه، یا پروانه می‌دهد یا نمی‌دهد و بسیار اندک مواردی مثل “مارال”، “بچه‌های بد”، “عصبانی نیستم”، “رستاخیز”، “خانه پدری” و “سنتوری” داشته‌ایم که پروانه نمایش گرفتند که بعد یا در آستانه اکران گرفتار توقیف یا محدودیت اکران شدند که درنهایت مشکل آنها هم حل شد. “خانه پدری” اکران شد، “رستاخیز” به طور محدود و به صورت آنلاین اکران گردید، “سنتوری” سالها بعد از توقیف در شبکه خانگی پخش شد، “مارال” با وجود محدودیت اکران و حذف از چرخه نمایش برخی شهرها و کاهش سالن در تهران به اکران خاتمه داد، “بچه های بد” سانس‌هایش محدود شد و “عصبانی نیستم” که یک بار پروانه گرفت و اکرانش لغو شد ولی درنهایت روی پرده رفت.
حتی همان “سنتوری” هم شاید اگر با بازیگر اولیه که شهاب حسینی بود تولید می‌شد و برای پوشاندن تپلی بازیگر نهایی، مجبور به انداختن عبا روی دوشش نبودند و آن قدر بر نام علی سنتوری تاکید نمی‌کردند، بعید بود دچار آن همه مشکل گردد.
آنچه در بحث ممیزی فعلی شبکه خانگی می‌بینیم عرضه محصولات و بعد توقیف و تعلیق متعاقب واکنش‌هایی خاص نسبت به اثر است یعنی عمدتا این طور بوده که اگر اثری بی سروصدا باشد و حاشیه‌های خاص علیهش صورت نگیرد، می‌تواند تا انتها پخش شود؛ نظیر برخی سریال‌های کمدی که از منظر کیفی، بسیار نازل‌تر از آثار موسوم به شونه تخم‌مرغی هستند ولی می‌آیند و می‌روند و آب از آب تکان نمی‌خورد.
به بیان بهتر آنچه در روال اخیر توقیف در شبکه خانگی می‌بینیم آثاری هستند که از منظر کیفی، جاذبه های ابتدایی جلب مخاطب را دارند و همین که علیه آنها واکنش‌هایی از سوی برخی جریانات خاص، صورت می‌گیرد معلق می‌شوند. چرا؟
بهتر نیست ساترا قبل از عرضه سریال‌ها را ارزیابی و یا پروانه بدهد یا نه؟ این کار را ارشاد در زمان زعامت شبکه خانگی انجام میداد؟ چرا ساترا این کار را نمیکند؟ پلتفرم ها که اغلب پروانه ساخت آثار را میگیرند، چرا درست مثل سازوکار ممیزی ارشاد در ساترا هم روالی مشخص برای صدور پروانه نمایش و ایستادن پای محصولات مجاز شکل نمیگیرد؟
درباره “تاسیان” مشکل چیست؟ سریال تاریخی است اما بیشتر از آن که دنبال روایت تاریخی باشد دنبال پررنگ کردن سویه‌های عاشقانه است، سریال خوش آب و رنگی است و ایرج رامین فر را به عنوان طراح صحنه دارد که کوشیده تصاویری زیبا و چشم‌نواز از دهه پنجاه ارائه دهد. اینها دلیل توقیف است؟ این رنگ و لعاب که در کمدی نوستالژی های این سالها فراوان یافت میشود؛ از “فسیل” گرفته تا “صدام” و “کوکتل مولوتف” و…
مضمون چیست؟ عشق یک کارگر چاپخانه به دختری مرفه. مسیر وصال چیست؟ ورود اتفاقی کارگر به ساواک و سوءاستفاده از موقعیت. اینها ایراد دارد؟ ساواک را دست انداخته؟ ورود به ساواک سهل‌الوصول بوده؟ اگر رمان “موریانه”بزرگ علوی را خوانده باشیم در آنجا هم فردی کاملا عامی به طور کاملا اتفاقی مامور ساواک میشود و از موقعیتش برای پیشبرد منویات شخصی بهره می‌گیرد. “موریانه” بارها با مجوز ارشاد تجدید چاپ شده و مشکلی هم حادث نشده.
فانتزی‌سازی از کانون نویسندگان و ارائه تصویری از بهرام بیضایی مخالف‌خوان، مشکل‌ساز بوده!؟ با تصویرسازی تصنعی بیضایی که با هوش مصنوعی-یا گریم- بیشتر شبیه گوژپشت نوتردام شده تا آن بیضایی که بیش از هر چیز نگاه از بالا و رخ عقابی‌اش را خاطر داریم- به کنار. اینکه وسط آن عاشقانه یک پاساژ از کانون آمده، مشکل ساز است؟
ساواک مسخره شده؟
در “تاسیان” تصویری معقول از یک ساواکی با بازی صابر ابر می‌بینیم و اتفاقا صابر یکی از بهترین بازی‌های عمرش چه در ادای لحن و چه در ارائه کاریزمای یک ساواکی را ارائه می‌دهد و جاهایی یادآور کاظم افرندنیا ی مرحوم و عنایت بخشی است که تیپ ساواکی را به خوبی در آثار دهه شصتی بازنمایی می‌کردند. مافوق صابر ابر در سریال، مجید مظفری است که در همان نماهای محدود و با کنترل نگاه، به خوبی ترس از ساواک را مخابره می‌کند.
ریشخند ساواک ایراد دارد؟ در “مصادره” هم یک فرد بی‌ربط-با بازی رضا عطاران- دفعتا مامور ساواک شد و فیلم نه تنها اکران فراگیری داشت بلکه بارها از تلویزیون پخش شد.
تحقیر توده‌ای‌‌ها و بلاهت دانشجویان چپ‌زده؟ این هم که توسعه‌یافته‌اش در “فسیل”-و رفتار و گفتار ایمان صفا- بود.
نفوذ در ساختار فرهنگی آن دوره؟ مهران مدیری در “تاسیان”، استاد دانشگاهی است با گریمی یادآور رضا توکلی! اینکه مدیری در عین حال همراه دانشجویان چپ‌زده است اما زودتر از همه از برنامه ساواک خبر دارد؟ این ظن هم اگر صحت داشته باشد که باز بیانگر قدرت ساواک است و خلاف فرض تحقیر آن؟
بالاخره “تاسیان” چرا توقیف شده؟
و باز می‌رسیم به آنچه ابتدا ذکر شد. بهتر نیست ساترا قبل از عرضه، سریال‌ها را ارزیابی و یا پروانه بدهد یا نه؟ این کار را ارشاد در زمان زعامت شبکه خانگی انجام میداد؟ همین حالا ارشاد صریحا می‌گوید نمی‌تواند به “قاتل و وحشی” پروانه دهد ولي “پیرپسر” می‌تواند اکران شود. ساترا چرا همین قدر شفاف و قبل از عرضه آثار، تعیین تکلیف نمیکند؟؟ مشکل کجاست؟؟؟