سينماي ايران پشت ديوار چين
سینماژورنال/محمدصادق عابدینی: گسترش همكاري‌ها ميان ايران و چين و حضور رئيس‌جمهور اين كشور در ايران با امضاي تفاهمنامه‌هاي فرهنگي، مانند همكاري رسانه‌اي همراه بوده است.
حجت‌الله ايوبي، رئيس سازمان سينمايي چند روز پيش از سفر رئيس‌جمهور چين طي گفت‌و‌گو با رسانه‌هاي اين كشور از زمينه‌هاي همكاري دو كشور در حوزه سينما سخن گفت و ابراز اميدواري كرد 2 درصد از سينماهاي چين در اختيار سينماي ايران قرار گيرد.
جاده ابريشم فقط رؤيا بود!
اوايل سال 91 هيئتي از چين به ديدار جواد شمقدري، رئيس وقت سازمان سينمايي آمدند. آن روز‌ها «جدايي نادر از سيمين» حرف اول سينماي ايران و شايد جهان را مي‌زد. چيني‌ها آمده بودند تا با دعوت از شمقدري از وي بخواهند با خودش «جدايي» را به چين بياورد تا اين فيلم در افتتاحيه فستيوال فيلم پكن اكران شود. چيني‌ها كه در بنياد فارابي فيلم سينمايي «راه آبي ابريشم» را ديده بودند به شمقدري پيشنهاد دادند فيلم مشترك ايران و چين با موضوع «جاده ابريشم» ساخته شود. اين پيشنهاد با استقبال رئيس سازمان سينمايي روبه‌رو شد. دو سال پيش از اينكه چيني‌ها شمقدري را در ساختمان وزارت ارشاد ببينند و پيشنهاد ساخت فيلم را به وي بدهند، شمقدري و محمدرضا عباسيان به چين رفته بودند و در شانگهاي به چيني‌ها پيشنهاد همكاري مشترك و مبادلات سينمايي داده بودند. اما نه وعده ايراني‌ها و نه پيشنهاد چيني‌ها هيچ وقت عملي نشد، «جاده ابريشم» هم همچنان به عنوان جاده‌اي تاريخي ماند و به سينما نرسيد.
در اواخر سال 91 زماني كه سي و يكمين جشنواره فيلم فجر به دبيري عباسيان برگزار شد، باز هم ايده همكاري سينمايي ايران و چين مطرح شد. اين بار جشنواره فجر ميزبان چيني‌ها شد. اين كشور به عنوان مهمان ويژه جشنواره فجر 10 فيلم براي نمايش به ايران آورد.
مهمان‌نوازي ايراني‌ها از دوستان چشم‌بادامي هم باعث نشد كه همكاري‌هاي وعده داده شده از مرحله حرف گذشته و به عمل نزديك شود. شمقدري در اواخر دوران رياستش بر سازمان سينمايي سفر ديگري به چين داشت و در آنجا حتي توافق بر سر توليد مشترك نيز به وجود آمد. آن زمان گفته مي‌شد شمقدري مي‌خواهد براي روزهايي كه ديگر رئيس سازمان سينمايي نيست پروژه‌اي بين‌المللي با چيني‌ها شروع كند، شايعه‌اي كه گويا فقط براي خراب كردن وجهه مدير سابق سازمان سينمايي پراكنده شد!
در اين سال‌ها، اما فرانسه مستقل‌ترين و پركارترين سينماي اروپا پيشنهاد‌هايي عملي براي چيني‌ها داشت. فرانسوي‌ها علاوه بر پيشنهاد توليد مشترك فيلم، زمينه را براي حضور فيلم‌هاي فرانسوي در سينماي چين فراهم كردند. اما سينماي چين چه مزيتي دارد كه كشورهايي مانند ايران، فرانسه، ايتاليا، استراليا و كانادا براي حضور در آن علاقه از خودشان نشان داده‌اند؟
چين صاحب هزاران سينما
بعد از سفر شمقدري، حجت‌الله ايوبي هم به عنوان رئيس سازمان سينمايي، به چين سفر كرد. ايوبي از زمان تصدي پست رياست سازمان سينمايي چند بار علاقه خود را براي مشاركت ايران در سينماي چين عنوان كرده بود. وي ابتدا در ديدار سفير چين در ايران خواستار تعلق گرفتن يك بيستم سينماهاي ايران به فيلم‌هاي چيني و يك بيستم سينماهاي چين به سينماي ايران شد. با اين پيشنهاد چيني‌ها حدود 10 سالن سينما و ايراني‌ها حدود هزار و 100 سالن به دست مي‌آوردند. اين پيشنهاد هيچ وقت از سوي چيني‌ها با استقبال روبه‌رو نشد. بعد از آن چين و ايران قرارداد توليد فيلمي با عنوان «راه شائولين» را امضا كردند كه كمدي رزمي به شمار مي‌رود. ايوبي به رسانه‌ها گفت قرارداد اين فيلم توانست هزينه‌هاي برگزاري بخش بين‌الملل جشنواره فيلم فجر را تأمين كند. بعد‌ها ايوبي پيشنهاد يك‌بيستم(4 درصد) را به 2 درصد تقليل داد و از چيني‌ها خواست اجازه حضور 2 درصدي ايران را در چين بدهند. اين پيشنهاد هم فعلاً عملي نشده است، اما هاليوود تنها در يك فقره توانست با فيلم جاذبه در چين فروشي 57 ميليون دلاري را كسب كند. سينماي چين با داشتن 27 هزار سالن سينما و 50 هزار سينماي سيار و جمعيت ميلياردي بازار بزرگي براي سينما به شمار مي‌رود، به طوري كه سال گذشته درآمد سينماي اين كشور از 3 ميليارد دلار نيز گذشت. اين درحالي است كه درآمد سينماي چين در سال 2010 زير 2 ميليارد دلار بوده است. چيني‌ها در طول سال اجازه حضور 20 فيلم خارجي را در سينماهاي كشورشان مي‌دهند و رقابت اصلي براي سهم خواهي از اين ظرفيت ميان امريكا و فرانسه است. فرانسوي‌ها براي سهم‌خواهي بيشتر شروع به توليد فيلم مشترك با چيني‌ها كرده‌اند و پارسال فيلم سينمايي «بلبل» محصول مشترك اين دو كشور به عنوان نماينده چين در اسكار حضور يافت.
فرانسوي‌ها سال گذشته فيلم «لوسي» را در چين اكران كردند. اين فيلم نه‌چندان شاخص توانست در 9 هزار سالن سينماي چين اكران شود و چين را به دومين بازار فيلم‌هاي فرانسوي تبديل كند. فرانسوي‌ها توانستند سال گذشته 520 فيلم را در جهان به نمايش بگذارند و 700ميليون دلار از اين بابت درآمد به دست آورند.
ما چرا به فرانسه نمي‌رسيم؟!
پيشنهاد‌هاي 4 درصدي و 2 درصدي رئيس سازمان سينمايي به چيني‌ها زماني عملي مي‌شود كه سينماي ايران توانايي‌هاي بين‌المللي خود را در سينماي تجاري به نمايش بگذارد. اگر موفقيت جهاني «جدايي» نبود قطعاً چيني‌ها براي حضور اين فيلم در افتتاحيه جشنواره‌شان به ايران سفر نمي‌كردند. سينماي ايران با سينماي تجاري كه بتواند مردم عادي سراسر جهان را به سينماها بكشاند فاصله دارد. زماني كه ما فقط به چيني‌ها درخواست مشاركت مي‌داديم اين فرانسوي‌ها بودند كه گام‌هاي عملي را برداشتند و توانستند سهم خود را از سينماهاي چين به دست آوردند. پخش بين‌المللي كه سينماي فرانسه و امريكا در دست دارد هنوز در كشورمان شكل نگرفته و ايران به غيراز معدود فيلم‌هايي مانند «جدايي» فيلم‌هايي مي‌سازد كه صرفاً مصرف داخلي دارد و حضور بين‌المللي نيز اگر باشد محدود به جشنواره‌هاي خاص است.
تمايل چيني‌ها براي گسترش همكاري با كشورمان مي‌تواند همانطور كه طي قرن‌ها در مسير جاده ابريشم شكل گرفته بود، اين بار در حوزه سينما خود را بروز دهد. به شرط آنكه سينماگران ايراني بدانند كه شهروندان چيني چه فيلم‌هايي را بيشتر مي‌پسندند و اينكه چه موضوعاتي براي يك ميليارد و خرده‌اي چيني جذابيت دارد. حضور هيئت‌هاي اعزامي از چين فرصت خوبي براي آشنايي بيشتر سينماي دو كشور است. آشنايي‌هايي كه به همكاري بينجامد نه مانند ديدار‌هاي قبلي صرفاً به بيان ايده‌هاي بلندپروازانه محدود شود.