حرفهای قابل تامل چهل سال قبل فریبرز صالح⇐”سفیر” را ساختم فقط برای آن که نشان دهم در شرایط آشفته هم میشود فیلم خوب ساخت!/برای ساخت “سفیر” فقط حق ماموریت در سپاه عایدم شد و لاغیر!/وقتی تماشاگر نماهای سر بریدن و شکم پاره کردن را دوست دارد چرا در فیلم نباشد؟؟/بازیگران زن به قدر کفایت در “سفیر” بودند ولی زاویه دوربین ما طوری تنظیم شده بود که زنان در کادر دیده نشوند!/با گدایی، سی اسب برای “سفیر” فراهم کردیم و مدام نگران بودیم سیاهی‌لشکرها غیبشان نزند/هیچ گاه سینمای اسلامی نداشته‌ایم و فقط تفکرات اسلامی است که به تصویر درآمده!/پس از انقلاب، فیلم ساخته نشده بلکه مقادیری فتورمان ساخته شده و مقداری عکس متصل به حرف که سینما نیست!!/سینما در مملکت ما وضع سردرگم و آشفته‌ای دارد و بهتر است تعطیل شود/سینما برای دولت در درجه صدم اهمیت قرار دارد!/در ساختار سینمای بعد از انقلاب نهادهایی متمول به سمت فیلمسازی یورش برده‌اند ولی چون سینماگران واقعی را به کار نمی‌گیرند به جایی نمیرسند!!

سینماروزان: نزدیک به چهل سال بعد از تولید فیلم “سفیر” که نخستین فیلم سینمایی حرفه ای مرتبط با تاریخ تشیع است همچنان این فیلم با فاصله ای بعید از بسیاری فیلمها و سریالهای دیگر جزو دیدنی ترین آثار تاریخی-مذهبی بعد از انقلاب است.

به گزارش سینماروزان طرح اولیه “سفیر” از غلامعلی حدادعادل بوده و تولید آن با حمایت ۱۵میلیون تومانی سپاه پاسداران(معادل ۳۵۰هزار دلار وقت) و همراهی شخص شهید یوسف کلاهدوز صورت گرفت و فریبرز صالح هرچه در چنته داشت برای ساخت فیلم به کار گرفت.

“سفیر” فیلمی خوش ساخت و مخاطب پسند شد و در عین حال مطلوب مدیران ولی صالح بعد از تولید این فیلم جز ساخت یک فیلم سفارشی کار دیگری از پیش نبرد. در چرایی بایکوت کارگردان “سفیر” بیش از هر چیز رزومه اش در ساخت فیلم “دام نامرئی” که به سفارش ساواک ساخته شده بود نقش داشت.(اینجا را بخوانید)

حدود چهار دهه قبل و بلافاصله بعد از اکران “سفیر” فریبرز صالح کارگردان این فیلم در گفتگویی با مجله فیلم برخی آرای خود درباره سینمای بعد از انقلاب را مطرح کرده بود و عجبا که اغلب نظرات وی بعد از این همه سال همچنان قابل تامل به نظر میرسد.

فریبرز صالح با رد تصورات آنها که با صرف هزینه هنگفت به دنبال راه اندازی سینمای ایدئولوژیک بودند بیان داشت: هیچ گاه سینمای اسلامی نداشته ایم و فقط تفکرات اسلامی داشته ایم که به تصویر درآمده! سینما هیچ مرزی ندارد و هر تفکری و از جمله اسلام میتواند در آن بگنجد.

فریبرز صالح ادامه داد: پس از انقلاب هنوز فیلم ساخته نشده بلکه مقادیری فتورمان ساخته شده و مقداری عکس متصل به حرف که سینما نیست. در این ساختار نهادهایی متمول به سمت فیلمسازی یورش برده اند ولی به جایی نمیرسند چون از قبل چارچوبهایی ثابت درنظر دارند که باعث میشود سینماگران واقعی به معنای کامل کلمه به کار گرفته نشوند. در این ساختار سینماگران حرفه ای یا خیلی کم فیلم میسازند یا اصلا نمیسازند.

سردرگمی و آشفتگی سینما که همچنان بعد از سالها ادامه دارد از دیگر حرفهای قابل تامل این کارگردان بوده. به گزارش سینماروزان فریبرز صالح با نقد این سردرگمی گفت:  سینما در مملکت ما وضع سردرگم و آشفته ای دارد و بهتر است تعطیل شود تا مسئولان بنشینند و تصمیم بگیرند که اصلا میخواهند سینمایی وجود داشته باشد یا نه و اگر تمایل به وجود است خطوط و شیوه های عملی آن روشن گردد.

صالح افزود: دولت باید در عمل و نه در حرف از سینما حمایت کند. در شرایط فعلی سینما برای دولت در درجه صدم اهمیت قرار دارد چون مسائل مهمتر دیگری وجود دارد!!

بسیاری ساخت “سفیر” توسط صالح را به سبب رهایی از سایه سنگین ساخت “دام نامرئی” برای ساواک میدانند. به گزارش سینماروزان صالح بی اشاره به این مساله درباره هدف خود از ساخت “سفیر” چنین گفت: این فیلم را ساختم فقط برای آن که نشان دهم در شرایط آشفته فعلی هم میشود فیلم خوب ساخت! میخواستم یک چهره گمنام تاریخی را به وسیله فیلم معرفی کنم و درعین حال چیزی بیشتر از تکنیک و فن معمول عرضه کنم. میخواستم با ساختن این فیلم زمینه ای فراهم شود که دیگران هم دست به کار شوند!

صالح در شرح سختیهای تولید “سفیر” گفت: کمبود امکانات تولید هم من و هم تهیه کننده را فرسوده کرد. با گدایی سی اسب فراهم کردیم و مدام نگران بودیم قبل از پایان کار آنها را ازمان نگیرند. سیاهی لشکرها را با چنگ و دندان نگه داشتم و مدام دلهره این را داشتم غیبشان نزند. آنها هر شب لباسشان را درمیاوردند و به گوشه ای مینداختند و روز بعد نمیدانستند دیروز چه پوشیدند. هیچ دکوری نمیشد زد و بین دو لوکیشن ما ۷۰۰کیلومتر فاصله بود. طول مدت فیلمبرداری هفت ماه و نیم بود که سه ماه و نیم آن صرف حمل و نقل شد!

یکی از اله مانهای فیلمهای ابتدای انقلاب و از جمله “سفیر” قلت استفاده از بازیگران زن بود. به گزارش سینماروزان فریبرز صالح در چرایی عدم وجود بازیگر زن حتی به شکل سیاهی لشکر در “سفیر” گفت: اتفاقا بازیگران زن به قدر کفایت بودند ولی زاویه دوربین ما طوری تنظیم شده بود که زنان در کادر دیده نشوند!

صالح درباره حجم بالای نماهای خشن و از جمله شکم پاره کردن و سر بریدن در “سفیر” گفت: وقتی تماشاگر چنین نماهایی را دوست دارد و در موضوع فیلم هم وجود دارد چرا در فیلم نباشد؟؟ تماشای غیرمستقیم چنین نماهایی مخاطب را راضی نمیکند و حتی آنها که تماشای چنین نماهایی را محکوم میکنند خودشان دوست دارند ببینند!

بحث درباره بودجه ۱۵میلیونی که برای تولید فیلم صرف شده بود و اینکه چقدرش سهم صالح بوده از دیگر فرازهای گفتگو است. به گزارش سینماروزان فریبرز صالح درباره دستمزدش بابت تولید “سفیر” گفت: بنده به همراه هفت نفر دیگر و ازجمله یک مدیر تولید و یک دستیار و چهار خیاط حین تولید فیلم از سوی تلویزیون مامور خدمت در سپاه بودیم و همه مابه غیر از حقوق ماهیانه فقط حق ماموریت عایدمان شد و لاغیر!