«نفس»؛ روایتی مستند از تلاش برای زنده ماندن
سینماروزان/مهدی فلاح: نود و سومین برنامه از سری برنامه‌های مستندات یکشنبه‌های خانه هنرمندان ایران، یک‌شنبه ۲۴ فروردین ۱۴۰۴ به نمایش مستند «نفس» به کارگردانی بهزاد رضایی اختصاص داشت. پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور جلیل اکبری صحت (منتقد سینما) برگزار شد. اجرای این برنامه برعهده سامان بیات بود.
جلیل اکبری صحت در این نشست گفت: فیلم «نفس» را دیدیم و فکر می‌کنم جزو متفاوت‌ترین مستندهایی است که در این مدت دیده‌ایم. زمانی که هنرجو بودیم یا می‌خواستیم سینما و شعر یاد بگیریم، اولین نکته‌ای که به ما آموزش داده می‌شد این بود: «هنرمند باید به‌سرعت فرصت را برای خلق اثر هنری شکار کند.» بهزاد رضایی دقیقاً همین کار را کرده است. او در زمان و مکان مناسبی، چیزی را که دارد به خاطره تبدیل می‌شود، به یک اثری هنر بدل کرده و از این بابت باید به او دست‌مریزاد گفت.
او ادامه داد: این مستند به‌شدت شبیه خود بهزاد رضایی است. به نظر می‌رسد او در ساخت این اثر، کاملاً منش هنری خود را به کار برده است. فیلم شاید از منظر روایت، وضوح مشخصی نداشته باشد اما چیزی که مشهود است، این است که این اثر عمق شخصیتی خود را از خالقش گرفته است.
این منتقد و تهیه‌کننده همچنین درباره سبک روایی فیلم توضیح داد: بخش‌هایی از فیلم به‌صورت «کنترل از راه دور» کار شده است. این سبک، سینمای امروز دنیا را به شکل تازه‌ای نشان می‌دهد. با این حال، حتی در این همکاری‌های از راه دور، منش و زاویه دید بهزاد رضایی در تمام فیلم احساس می‌شود. شاید بتوان گفت فیلم، روایتگر عنصر طبیعی و اصلی زندگی است: نفس کشیدن و تلاش برای زنده ماندن.
اکبری‌صحت در ادامه بیان کرد: این فیلم جزو نمونه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی است که در جستجوی بصری عناصر خیلی خوبی قدم برداشته است. فیلم را می‌توان واقعاً یک اثر ایرانی دانست، چرا که مایه‌های بومی و ملی در آن حضور دارد. فیلم‌هایی مانند «نفس» معمولاً دو دسته مخاطب دارند؛ کسانی که ذهنی شاعرانه، صوفیانه یا سلوکی دارند، و دسته‌ای که قواعد ساده و مشخص زندگی را ترجیح می‌دهند. این اثر هنری برای گروه اول بسیار لذت‌بخش و جذاب است.
بهزاد رضایی، کارگردان مستند نیز در ادامه این نشست درباره انتخاب موسیقی‌های فیلم گفت: همیشه موسیقی‌هایی را دوست دارم که معنایی را حمل کنند. دلیل انتخاب هنرمندان برای کار در فیلم نیز دقیقاً همین بوده است. موسیقی‌هایی که معنای عرفانی داشته باشند و حس شرقی را منتقل کنند، برای من جذاب هستند. این ارتباط، کاملاً با ماهیت بومی فیلم هماهنگ بوده است.
او همچنین درباره روند طولانی ساخت فیلم گفت: ساخت این اثر کاملاً مستقل بود و حدود دو سال طول کشید. برخی هنرمندان حاضر نشدند همکاری کنند یا محدودیت‌هایی مانند حریم شخصی داشتند. در نهایت، فیلم با حضور ۱۵ هنرمند شروع شد و در نسخه نهایی ۱۱ نفر باقی ماندند.
اکبری‌صحت در پایان اشاره کرد: «نفس» شخصی‌ترین اثری است که در این مدت دیده‌ام؛ فیلمی متفاوت که قواعد سینما را به خوبی فهمیده و به‌درستی تعامل هنری خود را با عناصر مختلف مانند نور، رنگ و صدا برقرار کرده است.